Blockchain là gì?

Một cơ sở dữ liệu thường cấu trúc dữ liệu của nó thành các bảng, trong khi một blockchain, giống như tên ngụ ý, cấu trúc dữ liệu thành các khối (block) được xâu chuỗi lại với nhau. Cấu trúc dữ liệu này đã tạo ra một dòng thời gian và không thể thay đổi của dữ liệu ghi trên các khối tạo nên bản chất của sự phi tập trung. Khi một khối được lấp đầy, nó được thiết lập bất biến và trở thành một phần của dòng thời gian. Mỗi khối trong chuỗi được cấp một dấu thời gian chính xác khi nó được thêm vào chuỗi.

Ý chính cần nhớ

• Blockchain là một loại cơ sở dữ liệu được chia sẻ, nó khác với cơ sở dữ liệu điển hình ở cách lưu trữ thông tin; blockchain lưu trữ dữ liệu trong các khối sau đó được liên kết với nhau thông qua mật hóa dữ liệu.
• Khi dữ liệu mới xuất hiện, nó được nhập vào một khối mới. Một khi khối được lấp đầy dữ liệu, nó được mắc xích vào khối trước đó, làm cho dữ liệu được xâu chuỗi lại với nhau theo thứ tự thời gian.
• Các loại thông tin khác nhau có thể được lưu trữ trên blockchain, nhưng công dụng phổ biến nhất hiện nay là tương tự như sổ cái ghi chép các giao dịch. 
• Trong trường hợp của Bitcoin, blockchain được sử dụng theo cách phi tập trung để không một nhóm hoặc cá nhân nào có quyền kiểm soát – thay vào đó, tất cả người dùng cùng nhau giữ quyền kiểm soát.
• Các blockchain phi tập trung là bất biến, có nghĩa là dữ liệu được nhập vào là không thể thay đổi. Đối với Bitcoin, điều này có nghĩa là các giao dịch được ghi lại vĩnh viễn và có thể được xem bởi bất kỳ ai.

Blockchain hoạt động như thế nào?

Mục tiêu của blockchain là cho phép thông tin kỹ thuật số được ghi lại và phân phối, nhưng không được chỉnh sửa. Bằng cách này, blockchain là nền tảng cho những cuốn sổ cái bất biến hoặc bản ghi của các giao dịch không thể thay đổi, xóa hoặc phá hủy. Đây là lý do tại sao blockchain còn được gọi là công nghệ sổ cái phân tán (Distributed Ledger Technology – DLT).

Lần đầu tiên được đề xuất như một dự án nghiên cứu vào năm 1991, khái niệm blockchain đã xuất hiện trước khi ứng dụng rộng rãi đầu tiên của nó được biết đến – Bitcoin, vào năm 2009. Trong những năm sau đó, việc sử dụng blockchain đã bùng nổ thông qua việc tạo ra các loại tiền điện tử khác nhau, các ứng dụng tài chính phi tập trung (DeFi), mã token không thể thay thế (NFT) và hợp đồng thông minh (smart contract).

Quy trình giao dịch

• Một giao dịch mới được nhập vào
• Giao dịch sau đó được truyền qua một mạng đồng đẳng/mạng ngang hàng peer-to-peer (P2P) được phân tán khắp thế giới.
• Mạng lưới máy tính sau đó giải các phương trình để xác nhận tính hợp lệ của giao dịch
• Một khi giao dịch được xác nhận là hợp lệ, chúng được hợp lại thành các khối.
• Sau đó các khối này được mắc xích lại với nhau, tạo một lịch sử dài của tất cả các giao dịch viễn vĩnh.
• Giao dịch được hoàn thành.

Thuộc tính của Tiền điện tử

• Trong khi blockchain thường được sử dụng để lưu trữ lịch sử giao dịch của tiền điện tử, thì những loại khác như hợp đồng pháp lí hay bản kiểm kê sản phẩm cũng được lưu trữ.
• Tiền điện tử có giá trị thực chất vì nó là cách nhanh chóng, an toàn và đáng tin cậy để chuyển nhận giá trị với chi phí thấp hoặc không mất phí.
• Tiền điện tử không có hình thái vật lý vì nó chỉ tồn tại trong blockchain bất biến.
• Các thuộc tính của tiền điện tử, chẳng hạn như nguồn cung ứng tổng, được quyết định bởi phần đông các thành viên trong mạng lưới phi tập trung thay vì ngân hàng trung ương.

Tính phi tập trung của Blockchain

Hãy tưởng tượng rằng một công ty sở hữu một hệ thống máy chủ với 10.000 máy tính được sử để lưu trữ cơ sở dữ liệu của tất cả khách hàng. Công ty này sở hữu một kho chứa tất cả các máy tính này và có toàn quyền kiểm soát từng máy tính và tất cả các thông tin có trong đó. Tuy nhiên, điều này tạo ra các vấn đề. Điều gì sẽ xảy ra nếu nhà kho đó mất điện hoàn toàn? Điều gì sẽ xảy ra nếu kết nối Internet của nó bị ngắt? Nếu nó thiêu rụi bởi hỏa hoạn thì sao? Điều gì sẽ xảy ra nếu một kẻ xấu xóa tất cả mọi dữ liệu? Trong trường hợp nào đi nữa, dữ liệu sẽ bị mất hoặc bị sai lệch.

Những gì một blockchain làm là cho phép dữ liệu lưu trữ trong cơ sở dữ liệu đó được trải ra giữa nhiều nút mạng tại các địa điểm khác nhau. Điều này không chỉ tạo ra thêm các cơ sở dữ liệu bổ sung mà còn duy trì độ trung thực của dữ liệu được lưu trữ trong đó – nếu ai đó cố gắng thay đổi bản ghi tại một phần nào đó của cơ sở dữ liệu, các nút khác sẽ không bị thay đổi và do đó sẽ ngăn chặn kẻ xấu làm điều này. Nếu một người dùng giả mạo hồ sơ giao dịch của Bitcoin, tất cả các nút khác sẽ tham chiếu chéo lẫn nhau và dễ dàng xác định ra nút có thông tin không chính xác. Hệ thống này giúp thiết lập một trật tự chính xác và minh bạch cho các sự kiện. Bằng cách này, không có nút nào trong mạng có thể thay đổi thông tin được lưu giữ trong đó.

Bởi vì điều này, thông tin và lịch sử (chẳng hạn như các giao dịch của tiền điện tử) là không thể thay đổi. Một bản ghi như vậy có thể là một danh sách các giao dịch (chẳng hạn như với tiền điện tử), nhưng cũng có thể giúp một blockchain nắm giữ nhiều thông tin khác như hợp đồng pháp lý, thông tin căn cước hoặc bản kiểm kê sản phẩm của công ty.

Quan trọng: Để hợp lệ hóa các mục hoặc bản ghi mới cho một khối, cần có sự đồng ý xác nhận của đa số máy tính trong mạng phi tập trung. Hiện tại trên blockchain có 2 cơ chế đồng thuận phổ biến là PoW (Proof of Work) hoặc PoS (Proof of Stake) nhằm để ngăn chặn các tác nhân xấu xác nhận các giao dịch xấu hoặc gian lận lặp chi. Các cơ chế này cho phép sự thỏa thuận ngay cả khi không có nút nào chịu trách nhiệm.

Tính minh bạch

Do tính chất phi tập trung của blockchain của Bitcoin, tất cả các giao dịch có thể được xem rõ ràng bằng cách dùng một nút cá nhân hoặc sử dụng nền tảng blockchain explorers cho phép bất kỳ ai đều xem được các giao dịch xảy ra trực tiếp. Mỗi nút đều có bản sao riêng của chuỗi được cập nhật khi các khối mới được xác nhận và thêm vào. Điều này có nghĩa là nếu muốn, bạn có thể theo dõi bất cứ giao dịch nào của Bitcoin. 

Ví dụ, các sàn giao dịch đã từng bị tấn công trong quá khứ, nơi những người giữ Bitcoin trên sàn giao dịch đã mất tất cả. Mặc dù hacker có thể hoàn toàn ẩn danh, nhưng bitcoin mà họ trích xuất có thể dễ dàng được theo dõi. Nếu Bitcoin bị trộm trong các vụ đột nhập này được di chuyển hoặc chi tiêu ở đâu đó, thì nó sẽ được phát hiện.

Tất nhiên, các bản ghi được lưu trữ trong blockchain Bitcoin (cũng như hầu hết các tiền điện tử khác) đều được mã hóa. Điều này có nghĩa là chỉ có chủ sở hữu của bản ghi mới có thể giải mã để tiết lộ danh tính của họ. Kết quả là, người dùng blockchain có thể ẩn danh trong khi vẫn duy trì được tính minh bạch.

Blockchain có an toàn không?

Công nghệ Blockchain đạt được sự bảo mật phi tập trung và sự tin tưởng theo nhiều cách. Đầu tiên, các khối mới luôn được lưu trữ tuyến tính và theo thứ tự thời gian. Vì chúng luôn được thêm vào “phần cuối” của blockchain. Sau khi một khối đã được thêm vào đoạn cuối của blockchain, rất khó để quay lại và thay đổi nội dung của khối trừ khi phần lớn mạng lưới đạt được sự đồng thuận cho việc này. Đó là bởi vì mỗi khối chứa một mã hash riêng của nó, cùng với mã hash của khối trước nó, và dấu thời gian được đề cập ở trên. Mã hash được tạo ra bởi một hàm toán học biến thông tin kỹ thuật số thành một chuỗi các con số và chữ cái. Nếu thông tin đó được chỉnh sửa theo bất kỳ cách nào, thì mã hash cũng thay đổi theo.

Giả sử một hacker, điều khiển một nút trên mạng blockchain, muốn thay đổi một blockchain và đánh cắp tiền điện tử từ người khác. Nếu hắn thay đổi thông tin trong block của mình, thì nó sẽ không hợp lệ với các block còn lại. Khi mọi người tham chiếu chéo các block với nhau, block của hacker sẽ bị loại bỏ. 

Để thành công trong một vụ hack như vậy đòi hỏi hacker phải đồng thời kiểm soát và thay đổi từ 51% các bản sao của blockchain để bản sao mới của họ trở thành bản sao đa số và do đó trở thành chuỗi được đồng thuận. Một cuộc tấn công như vậy cũng đòi hỏi một lượng lớn tiền và tài nguyên khổng lồ, vì họ sẽ cần phải làm lại tất cả các khối vì bây giờ chúng có dấu thời gian (timestamp) và mã hash khác nhau. 

Vì quy mô của nhiều mạng lưới tiền điện tử và tốc độ phát triển nhanh chóng của chúng, chi phí để thực hiện một kỳ tích như vậy là vô cùng lớn. Điều này không chỉ cực kỳ tốn kém mà còn có khả năng không có kết quả. Làm như vậy sẽ bị chú ý, vì các thành viên mạng lưới sẽ nhận ra những thay đổi mạnh mẽ đối với blockchain. Các thành viên mạng lưới sau đó sẽ nâng cấp thành một phiên bản mới của chuỗi mà không bị ảnh hưởng. Điều này sẽ làm cho phiên bản bị tấn công giảm mạnh về giá trị, làm cho cuộc tấn công cuối cùng trở nên vô nghĩa, vì kẻ xấu có quyền kiểm soát một tài sản vô giá trị.

Bitcoin và Blockchain

Công nghệ Blockchain lần đầu tiên được phác thảo vào năm 1991 bởi Stuart Haber và W. Scott Stornetta, hai nhà nghiên cứu muốn thực hiện một hệ thống mà timestamp (dấu thời gian) của tài liệu không thể bị giả mạo. Nhưng phải đến gần hai thập kỷ sau, với sự ra mắt của Bitcoin vào tháng 1 năm 2009, blockchain mới có ứng dụng thực tế đầu tiên.

Giao thức Bitcoin được xây dựng trên một blockchain. Trong một bài báo nghiên cứu giới thiệu đồng tiền kỹ thuật số, người tạo ra Bitcoin – sử dụng ký danh là Satoshi Nakamoto, đã gọi nó là “một hệ thống tiền mặt điện tử mới ngang hàng hoàn chỉnh, không cần bên thứ ba đáng tin cậy”.

Bitcoin giúp công nghệ blockchain được biết đến rộng rãi, nhưng cần hiểu Bitcoin chỉ đơn thuần sử dụng blockchain như một phương tiện để ghi lại các giao dịch trên sổ cái một cách minh bạch. Blockchain không chỉ có ở bitcoin. Về lý thuyết, blockchain có thể được sử dụng để ghi lại bất kỳ dữ liệu bất biến nào. Như đã đề cập ở trên, dữ liệu có thể ở dạng giao dịch, bỏ phiếu bầu cử, bản kiểm kê sản phẩm, thông tin căn cước cá nhân, chứng nhận nhà đất và những thứ khác.

Hiện tại, hàng chục ngàn dự án đang tìm cách triển khai blockchain theo nhiều cách khác nhau để giúp ích xã hội ngoài việc chỉ ghi lại các giao dịch – ví dụ, như một cách để bỏ phiếu an toàn trong các cuộc bầu cử dân chủ. Bản chất bất biến của blockchain có nghĩa là việc bỏ phiếu gian lận sẽ trở nên khó khăn hơn nhiều. Ví dụ, một hệ thống bỏ phiếu có thể hoạt động sao cho mỗi công dân của một quốc gia được phát hành một loại tiền điện tử hoặc mã token duy nhất. Mỗi ứng cử viên sau đó được cung cấp một địa chỉ ví cụ thể và các cử tri sẽ gửi mã token hoặc tiền điện tử của họ đến địa chỉ của bất kỳ ứng cử viên nào mà họ muốn bỏ phiếu. Bản chất minh bạch và có thể truy xuất nguồn gốc của blockchain sẽ loại bỏ cả sự cần thiết của việc kiểm phiếu bởi con người và khả năng của các tác nhân xấu để giả mạo các lá phiếu vật lý.

So sánh Blockchain và ngân hàng

Blockchain đã được báo trước là yếu tố đem lại sự đột phá cho lĩnh vực tài chính, đặc biệt là với các chức năng thanh toán và ngân hàng. Tuy nhiên, các ngân hàng và blockchain phi tập trung có sự khác biệt rất lớn.

Để xem một ngân hàng khác với blockchain như thế nào, chúng ta hãy so sánh hệ thống ngân hàng với việc triển khai blockchain của Bitcoin.

Blockchain được sử dụng như thế nào?

Như chúng ta đã biết, các khối trong blockchain của Bitcoin lưu trữ dữ liệu về các giao dịch tiền tệ. Ngày nay, có hơn 10.000 hệ thống tiền điện tử khác sử dựng hệ thống blockchain. Nhưng thực ra blockchain lại là một cách đáng tin cậy để lưu trữ dữ liệu về các loại giao dịch khác.

Một số công ty đã tích hợp blockchain bao gồm Walmart, Pfizer, AIG, Siemens, Unilever và một loạt các công ty khác. Ví dụ, IBM đã tạo ra Food Trust blockchain của mình để theo dõi hành trình mà các sản phẩm thực phẩm đã trải qua trước khi đến địa điểm của họ.

Tại sao cần phải làm vậy? Ngành công nghiệp thực phẩm đã chứng kiến vô số sự bùng phát của vi khuẩn E. coli, salmonella và listeria, cũng như các vật liệu nguy hiểm vô tình được đưa vào thực phẩm. Trong quá khứ, phải mất nhiều tuần để tìm ra nguồn gốc của những đợt bùng phát này hoặc nguyên nhân gây bệnh từ những gì mọi người đang ăn. Sử dụng blockchain cung cấp cho các công ty khả năng theo dõi lộ trình của một sản phẩm thực phẩm từ nguồn gốc của nó, thông qua mỗi điểm dừng mà nó thực hiện và cuối cùng là giao hàng. Nếu một thực phẩm được phát hiện bị ô nhiễm, thì nó có thể được truy tìm lại nguyên nhân thông qua mỗi điểm dừng đến nguồn gốc của nó. Không chỉ vậy, các công ty giờ đây cũng có thể biết được các thứ khác mà nó đã tiếp xúc, cho phép xác định vấn đề sớm hơn và có khả năng cứu sống nhiều người hơn. Đây là một ví dụ về blockchain trong thực tế, nhưng cũng có nhiều hình thức triển khai blockchain khác.

Tài chính ngân hàng

Có lẽ không có ngành công nghiệp nào hưởng lợi từ việc tích hợp blockchain vào hoạt động kinh doanh nhiều hơn ngân hàng. Các tổ chức tài chính chỉ hoạt động trong giờ hành chính, thường là năm ngày một tuần. Điều đó có nghĩa là nếu bạn gửi tiền vào tài khoản lúc 6 giờ chiều, bạn có thể sẽ phải đợi đến sáng thứ Hai để xem số tiền đó vào tài khoản của bạn. Ngay cả khi bạn thực hiện gửi tiền trong giờ làm việc, giao dịch vẫn có thể mất một đến ba ngày để xác minh do khối lượng lớn giao dịch mà các ngân hàng cần phải giải quyết. Trái lại, Blockchain hoạt động liên tục không bao giờ ngủ.

Bằng cách tích hợp blockchain vào các ngân hàng, người tiêu dùng có thể thấy các giao dịch của họ được xử lý chỉ trong 10 phút – về cơ bản đó là thời gian cần thiết để thêm một khối vào blockchain, bất kể ngày lễ hoặc thời điểm nào trong ngày hoặc trong tuần. Với blockchain, các ngân hàng cũng có cơ hội trao đổi tiền giữa các tổ chức nhanh hơn và an toàn hơn. Ví dụ, trong kinh doanh chứng khoán, quá trình thanh toán và bù trừ có thể mất đến ba ngày (hoặc lâu hơn, nếu giao dịch quốc tế), có nghĩa là tiền và cổ phiếu bị đóng băng trong khoảng thời gian đó.

Với quy mô của số tiền liên quan, ngay cả khi số tiền được vận chuyển trong vài ngày cũng có thể mang lại chi phí và rủi ro đáng kể cho các ngân hàng.

Tiền tệ

Blockchain tạo nền tảng cho các loại tiền điện tử như Bitcoin. Đồng đô la Mỹ được kiểm soát bởi Cục Dự trữ Liên bang. Theo hệ thống chính quyền trung ương này, dữ liệu và tiền tệ của người dùng về mặt kỹ thuật là theo mong muốn của ngân hàng hoặc chính phủ. Nếu ngân hàng của người dùng bị tấn công, thông tin cá nhân của khách hàng sẽ gặp rủi ro. Nếu ngân hàng của khách hàng sụp đổ hoặc khách hàng sống ở một quốc gia với một chính phủ không ổn định, giá trị đồng tiền của họ có thể gặp rủi ro. Với Bitcoin, những mối lo này không còn lo vì đây chính là lý do để Bitcoin thai nghén và phát triển.

Bằng cách mở rộng hoạt động của mình trên một mạng lưới máy tính, blockchain cho phép Bitcoin và các loại tiền điện tử khác hoạt động mà không cần cơ quan trung ương. Điều này không chỉ làm giảm rủi ro mà còn loại bỏ phí xử lý và phí giao dịch. Nó cũng có thể cung cấp cho những người ở các quốc gia có tiền tệ yếu hoặc cơ sở hạ tầng tài chính không ổn định một loại tiền tệ ổn định hơn với nhiều ứng dụng hơn và một mạng lưới rộng lớn hơn của các cá nhân và tổ chức để có thể hợp tác kinh doanh, cả trong nước và quốc tế.

Sử dụng ví tiền điện tử cho tài khoản tiết kiệm hoặc như một phương tiện thanh toán là đặc biệt quan trọng đối với những người không có nhận dạng công dân. Một số quốc gia có thể bị chiến tranh tàn phá hoặc chính phủ thiếu các cơ sở hạ tầng thực sự để cung cấp nhận dạng công dân. Công dân của các quốc gia như vậy có thể không có quyền tiếp cận với các dịch vụ tài chính như tiết kiệm hay đầu tư chứng khoán – và do đó, không có cách nào để lưu trữ tài sản một cách an toàn.

Y tế

Các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe có thể tận dụng blockchain để lưu trữ an toàn hồ sơ y tế của bệnh nhân. Khi một hồ sơ y tế được tạo ra và ký xác nhận, nó có thể được viết vào blockchain, cung cấp cho bệnh nhân bằng chứng và sự tự tin rằng hồ sơ không thể thay đổi. Những hồ sơ sức khỏe cá nhân này có thể được mã hóa và lưu trữ trên blockchain bằng khóa riêng tư, để chúng chỉ có thể truy cập bởi một số cá nhân nhất định, do đó đảm bảo quyền riêng tư.

Hồ sơ tài sản

Nếu bạn đã làm việc trong Văn phòng văn thư tại địa phương, bạn sẽ biết rằng quá trình ghi lại quyền sở hữu vừa cồng kềnh vừa không hiệu quả. Ngày nay, một chứng thư vật lý phải được chuyển đến một văn phòng văn thư để ghi chép, thông tin được nhập thủ công vào cơ sở dữ liệu trung tâm và công khai thông tin. Trong trường hợp có tranh chấp tài sản, các yêu cầu về tài sản phải được hòa giải với các thông tin công khai.

Quá trình này không chỉ tốn kém và mất thời gian mà còn dễ bị lỗi do con người, trong đó mỗi sự thiếu chính xác làm cho việc theo dõi quyền sở hữu tài sản kém hiệu quả hơn. Blockchain có khả năng loại bỏ sự cần thiết của việc quét tài liệu và theo dõi các tệp vật lý trong văn phòng ghi chép địa phương. Nếu quyền sở hữu tài sản được lưu trữ và xác minh trên blockchain, chủ sở hữu có thể tin tưởng rằng chứng thư của họ là chính xác và được ghi lại vĩnh viễn.

Ở các quốc gia bị chiến tranh tàn phá hoặc các khu vực không có chính phủ, có ít hoặc không có cơ sở hạ tầng tài chính, và chắc chắn không có Văn phòng Văn thư, gần như không thể chứng minh quyền sở hữu tài sản. Nếu một nhóm người sống trong một khu vực như vậy có thể tận dụng blockchain, thì các dòng thời gian minh bạch và rõ ràng về quyền sở hữu tài sản có thể được thiết lập.

Hợp đồng thông minh (Smart Contract)

Hợp đồng thông minh là một mã máy tính có thể được tích hợp vào blockchain để tạo điều kiện thuận lợi, xác minh hoặc đàm phán thỏa thuận hợp đồng. Hợp đồng thông minh hoạt động dưới một tập hợp các điều kiện mà người dùng đồng ý. Khi các điều kiện đó được đáp ứng, các điều khoản của thỏa thuận sẽ tự động được thực hiện.

Ví dụ, một người thuê nhà tiềm năng muốn thuê một căn hộ bằng cách sử dụng hợp đồng thông minh. Chủ nhà đồng ý cung cấp cho người thuê mã mở cửa căn hộ ngay khi người thuê trả tiền đặt cọc. Cả người thuê nhà và chủ nhà sẽ gửi các phần tương ứng của thỏa thuận đến hợp đồng thông minh, hợp đồng sẽ giữ và tự động trao đổi mã cửa với khoản tiền cọc vào ngày bắt đầu hợp đồng thuê. Nếu chủ nhà không cung cấp mã mở cửa trước ngày thuê, thì hợp đồng thông minh sẽ hoàn trả tiền đặt cọc. Điều này sẽ cắt bỏ các khoản phí và quy trình thường liên quan đến việc sử dụng một công chứng viên, một hòa giải viên bên thứ ba hoặc luật sư.

Chuỗi cung ứng

Như trong ví dụ của IBM Food Trust, các nhà cung cấp có thể sử dụng blockchain để ghi lại nguồn gốc của các vật liệu mà họ đã mua. Điều này sẽ cho phép các công ty xác minh tính xác thực không chỉ của sản phẩm  mà còn các nhãn phổ biến như “Hữu cơ”, “Địa phương” và “Thương mại công bằng”.

Theo báo cáo của Forbes, ngành công nghiệp thực phẩm đang áp dụng ngày càng nhiều, việc dùng blockchain để theo dõi đường đi và sự an toàn của thực phẩm trong suốt hành trình từ trang trại đến người dùng.

Bầu cử/Bỏ phiếu

Như đã đề cập ở trên, blockchain có thể được sử dụng để tạo điều kiện thuận lợi cho một hệ thống bầu cử hiện đại. Bỏ phiếu với blockchain có khả năng loại bỏ gian lận bầu cử và tăng tỷ lệ cử tri đi bầu, như đã được thử nghiệm trong cuộc bầu cử giữa kỳ tháng 11 năm 2018 ở Tây Virginia. Sử dụng blockchain theo cách này sẽ khiến phiếu bầu gần như không thể giả mạo. Giao thức blockchain cũng duy trì tính minh bạch trong quá trình bầu cử, giảm nhân sự cần thiết để tiến hành một cuộc bầu cử và cung cấp cho các quan chức kết quả gần như ngay lập tức. Điều này sẽ loại bỏ sự cần thiết của việc kiểm lại phiếu hoặc bất kỳ mối bận tâm nào về gian lận đe dọa cuộc bầu cử.

Phần tiếp theo sau đây sẽ giải thích chi tiết cho những Ưu/Nhược Điểm đã trình bày phía trên.

Lợi ích của Blockchain

Độ chính xác của chuỗi

Các giao dịch trên mạng blockchain được phê duyệt bởi một mạng lưới hàng ngàn máy tính. Điều này loại bỏ gần như hoàn toàn sự tham gia của con người trong quá trình xác minh, dẫn đến ít lỗi do con người gây ra và ghi lại thông tin chính xác. Ngay cả khi một máy tính trên mạng mắc lỗi tính toán, thì lỗi sẽ chỉ được thực hiện trên một bản sao của blockchain mà thôi. Để lỗi đó lan sang phần còn lại của blockchain, nó sẽ cần phải được thực hiện bởi ít nhất 51% máy tính của mạng – một điều gần như không thể đối với một mạng lưới lớn và đang phát triển về quy mô như Bitcoin.

Cắt giảm chi phí

Thông thường, người tiêu dùng trả tiền cho ngân hàng để xác minh một giao dịch, một công chứng viên để ký một tài liệu, hoặc một nhân viên tư pháp để đăng ký kết hôn. Blockchain loại bỏ sự cần thiết việc xác minh của bên thứ ba – và chi phí liên quan đến họ. Ví dụ, chủ doanh nghiệp phải chịu một khoản phí nhỏ bất cứ khi nào họ chấp nhận thanh toán bằng thẻ tín dụng, bởi vì các ngân hàng và công ty xử lý thanh toán phải xử lý các giao dịch đó. Mặt khác, Bitcoin không có cơ quan trung ương và phí giao dịch hạn chế.

Tính phi tập trung

Blockchain không có bất cứ một máy chủ trung tâm/tập trung nào để lưu trữ dữ liệu. Thay vào đó, blockchain được sao chép và trải rộng trên một mạng lưới máy tính. Bất cứ khi nào một khối mới được thêm vào blockchain, mọi máy tính trên mạng lưới đều cập nhật blockchain của mình để phản ánh sự thay đổi. Bằng cách lan rộng thông tin đó trên một mạng lưới, thay vì lưu trữ nó trong một cơ sở dữ liệu trung tâm, blockchain trở nên khó giả mạo hơn. Nếu một bản sao của blockchain rơi vào tay một hacker, thì chỉ có một bản sao duy nhất của thông tin bị xâm phạm, thay vì toàn bộ mạng lưới.

Giao dịch hiệu quả

Các giao dịch được thực hiện thông qua một cơ quan trung ương có thể mất đến vài ngày để giải quyết. Ví dụ, nếu bạn cố gắng gửi séc vào tối thứ Sáu, bạn có thể không thực sự nhìn thấy tiền trong tài khoản của mình cho đến sáng thứ Hai. Trong khi các tổ chức tài chính hoạt động trong giờ làm việc, thường là năm ngày một tuần, blockchain hoạt động 24 giờ một ngày, bảy ngày một tuần và 365 ngày một năm. Các giao dịch có thể được hoàn thành chỉ trong 10 phút và có thể được coi là an toàn chỉ sau vài giờ. Điều này đặc biệt hữu ích cho các giao dịch xuyên biên giới, vì chúng thường mất nhiều thời gian hơn bởi các vấn đề về múi giờ và thực tế là tất cả các bên phải xác nhận xử lý thanh toán.

Giao dịch riêng tư

Nhiều mạng blockchain hoạt động như cơ sở dữ liệu công khai, có nghĩa là bất kỳ ai có kết nối Internet đều có thể xem danh sách lịch sử giao dịch của mạng lưới. Mặc dù người dùng có thể truy cập chi tiết về các giao dịch, nhưng họ không thể truy cập thông tin nhận dạng về người dùng thực hiện các giao dịch đó. Một nhận thức sai lầm phổ biến rằng các mạng blockchain như bitcoin là ẩn danh, trong khi thực tế chúng chỉ là bảo mật.

Khi người dùng thực hiện giao dịch công khai, mã duy nhất của họ – được gọi là khóa công khai, như đã đề cập trước đó – được ghi lại trên blockchain. Những thông tin cá nhân của họ thì không. Nếu một người đã mua Bitcoin trên một sàn giao dịch có yêu cầu nhận dạng, thì danh tính của người đó vẫn được liên kết với địa chỉ blockchain của họ – nhưng một giao dịch, ngay cả khi gắn liền với tên của một người, vẫn sẽ không tiết lộ bất kỳ thông tin cá nhân nào.

Giao dịch an toàn

Khi một giao dịch được ghi lại, tính xác thực của nó phải được xác minh bởi mạng blockchain. Hàng ngàn máy tính trên blockchain nhanh chóng xác nhận rằng các chi tiết của việc mua hàng là chính xác. Sau khi máy tính đã xác nhận giao dịch, nó được thêm vào khối blockchain. Mỗi khối trên blockchain chứa mã Hash độc đáo của riêng mình, cùng với mã Hash của khối trước đó. Khi thông tin trên một khối được chỉnh sửa theo bất kỳ cách nào, mã Hash của khối đó sẽ thay đổi — tuy nhiên, mã Hash trên khối liền kề sẽ không. Sự khác biệt này làm cho thông tin về blockchain trở nên cực kỳ khó khăn để thay đổi mà không thông báo.

Tính minh bạch

Hầu hết các blockchain hoàn toàn là phần mềm mã nguồn mở. Điều này có nghĩa là bất cứ ai đều có thể xem mã của nó. Điều này mang lại cho kiểm toán viên khả năng xem xét các loại tiền điện tử như Bitcoin để bảo mật. Điều này cũng có nghĩa là không có thẩm quyền thực sự cho việc ai kiểm soát mã của Bitcoin hoặc cách nó được chỉnh sửa. Do đó, bất cứ ai cũng có thể đề xuất thay đổi hoặc nâng cấp hệ thống. Nếu phần lớn người dùng mạng đồng ý rằng phiên bản mới của mã với bản nâng cấp là hợp lý và đáng giá, thì Bitcoin có thể được cập nhật.

Dịch vụ ngân hàng không cần ngân hàng

Khía cạnh thay đổi sâu sắc nhất của blockchain và Bitcoin tới thế giới là khả năng cho phép bất cứ ai, bất kể dân tộc, giới tính hoặc nền văn hóa, có thể sử dụng nó. Theo Ngân hàng Thế giới, ước tính có khoảng 1,7 tỷ người trưởng thành không có tài khoản ngân hàng hoặc bất kỳ phương tiện nào để lưu trữ tiền hoặc tài sản của họ. Gần như tất cả những cá nhân này sống ở các nước đang phát triển, nơi nền kinh tế đang ở giai đoạn sơ khai và hoàn toàn phụ thuộc vào tiền mặt. 

Những người này thường kiếm được tiền dưới dạng tiền mặt (tiền mặt vật lý – chứ không phải tiền mặt chuyển khoản). Sau đó, họ cần lưu trữ tiền mặt này ở những địa điểm bí mật trong nhà hoặc nơi khác, và có khả năng họ bị cướp hoặc chịu những bạo lực không cần thiết. Các keys của ví bitcoin có thể được lưu trữ trên một mảnh giấy, điện thoại di động rẻ tiền hoặc thậm chí là được ghi nhớ nếu cần thiết. Đối với hầu hết mọi người, việc này dễ dàng được che giấu hơn là một đống tiền mặt dưới nệm. 

Blockchain trong tương lai cũng đang tìm kiếm các giải pháp để không chỉ là một tài khoản lưu trữ tài sản mà còn lưu trữ hồ sơ y tế, quyền sở hữu và một loạt các hợp đồng pháp lý khác.

Nhược điểm của Blockchain

Chi phí công nghệ

Mặc dù blockchain có thể giúp người dùng tiết kiệm chi phí giao dịch, nhưng công nghệ này lại không miễn phí. Ví dụ, hệ thống PoW (Proof of Work) mà mạng Bitcoin sử dụng để xác thực các giao dịch tiêu thụ một lượng lớn năng lượng. Trong thực tế, lượng điện cho hàng triệu máy tính trên mạng bitcoin gần bằng với lượng điện mà Na Uy và Ukraine tiêu thụ trong một năm.

Bất chấp chi phí khai thác bitcoin, người dùng vẫn tiếp tục tăng hóa đơn tiền điện để xác thực các giao dịch trên blockchain. Điều đó là vì khi các thợ đào thêm một khối vào blockchain bitcoin, họ được thưởng bitcoin đủ để làm cho thời gian và năng lượng của họ trở nên đáng giá. Tuy nhiên, khi nói đến các blockchain không sử dụng tiền điện tử, các thợ đào/máy đào sẽ cần được trả tiền hoặc nếu không thì được khuyến khích bằng một hình thức nào đó để xác thực các giao dịch.

Một số giải pháp cho những vấn đề này đang bắt đầu nảy sinh. Ví dụ, các trang trại khai thác bitcoin được thiết lập để sử dụng năng lượng mặt trời, khí đốt tự nhiên dư thừa từ các địa điểm khai thác mỏ hoặc năng lượng từ các trang trại gió.

Tốc độ và dữ liệu không hiệu quả

Bitcoin là một nghiên cứu điển hình hoàn hảo cho sự thiếu hiệu quả có thể có của blockchain. Hệ thống PoW của Bitcoin mất khoảng 10 phút để thêm một khối mới vào blockchain. Với tốc độ đó, người ta ước tính rằng mạng blockchain chỉ có thể quản lý khoảng bảy giao dịch mỗi giây. Mặc dù các loại tiền điện tử khác như Ethereum hoạt động tốt hơn bitcoin, nhưng chúng vẫn bị giới hạn bởi blockchain. Trong khi đó tốc độ xử lý của Visa hiện tại là 65000 giao dịch mỗi giây.

Các giải pháp cho vấn đề này đã được phát triển trong nhiều năm. Hiện tại đã có các blockchain có thể xử lý với tốc độ 30000 giao dịch/giây.

Một vấn đề khác là mỗi khối chỉ có thể chứa chỉ một lượng dữ liệu đó. Cuộc tranh luận về kích thước khối đã và đang tiếp tục là một trong những vấn đề cấp bách nhất đối với khả năng mở rộng của blockchain trong tương lai.

Hoạt động bất hợp pháp

Mặc dù tính bảo mật trên mạng blockchain bảo vệ người dùng khỏi các vụ hack và bảo vệ quyền riêng tư, nhưng nó cũng cho phép giao dịch và hoạt động bất hợp pháp trên mạng blockchain. Ví dụ được trích dẫn nhiều nhất về việc sử dụng blockchain cho các giao dịch bất hợp pháp có lẽ là Silk Road, một thị trường rửa tiền và ma túy bất hợp pháp trên các web đen trực tuyến hoạt động từ tháng 2 năm 2011 đến tháng 10 năm 2013, khi bị FBI triệt phá.

Web đen cho phép người dùng mua và bán hàng hóa bất hợp pháp mà không bị theo dõi bằng cách sử dụng Trình duyệt Tor và mua hàng bất hợp pháp bằng Bitcoin hoặc các loại tiền điện tử khác. Các quy định hiện hành của Hoa Kỳ yêu cầu các nhà cung cấp dịch vụ tài chính phải có được thông tin về khách hàng của họ khi họ mở tài khoản, xác minh danh tính của từng khách hàng và xác nhận rằng khách hàng không xuất hiện trong bất kỳ danh sách các tổ chức khủng bố được biết đến hoặc bị nghi ngờ nào. Hệ thống này vừa là ưu điểm và cũng là nhược điểm. Nó cho phép bất cứ ai truy cập vào tài khoản tài chính nhưng cũng cho phép bọn tội phạm giao dịch dễ dàng hơn. Nhiều người đã lập luận rằng công dụng tốt của tiền điện tử (đôi khi còn được gọi là tiền ảo), như dịch vụ ngân hàng không cần ngân hàng, sẽ lấn át các cách dùng xấu của tiền điện tử, đặc biệt là khi hầu hết các hoạt động bất hợp pháp vẫn được thực hiện thông qua tiền mặt mà không thể bị theo dõi.

Trong khi Bitcoin đã sớm được sử dụng cho các mục đích đó, với bản chất minh bạch và sự trưởng thành như một tài sản tài chính, Bitcoin đã thực sự chứng kiến hoạt động bất hợp pháp di chuyển sang các loại tiền điện tử khác như Monero và Dash. Ngày nay, hoạt động bất hợp pháp chỉ chiếm một phần rất nhỏ trong tất cả các giao dịch Bitcoin.

Quy định pháp lý

Nhiều người trong lĩnh vực tiền điện tử đã bày tỏ lo ngại về quy định của chính phủ đối với tiền điện tử. Khi ngày càng khó khăn và gần như không thể kết thúc mạng lưới như Bitcoin vì mạng lưới phi tập trung của nó phát triển dữ dội, do đó các chính phủ về mặt lý thuyết có thể khiến việc sở hữu tiền điện tử hoặc tham gia vào mạng lưới này trở nên bất hợp pháp. 

Mối quan tâm này đã trở nên nhỏ dần theo thời gian, khi các công ty lớn như PayPal bắt đầu cho phép sở hữu và sử dụng tiền điện tử trên nền tảng của mình.

Các dự án Blockchain tiêu biểu của Việt Nam

Trong một cuộc khảo sát của Finder vào năm 2021 trên 42.000 người từ 27 quốc gia, Việt Nam vượt 26 quốc gia khác để dẫn đầu về tỷ lệ người dùng tiền điện tử. Việt Nam có không ít dự án Blockchain độc đáo và đạt được nhiều thành công to lớn. Sau đây là một số dự án Blockchain nổi tiếng và thành công nhất của Việt Nam.

Kyber Network (KNC)

Kyber Network là dự án sàn giao dịch phi tập trung trên nền tảng Ethereum được phát triển vào năm 2017, Kyber Network giúp cho người dùng có thể giao dịch và chuyển đổi giữa các loại token Erc20 tức thì trong chuỗi mà không phải đăng ký tài khoản.

Trong năm 2017, Kyber Network gọi vốn thành công 52 triệu đô la, trở thành một trong những thương vụ gọi vốn bằng tiền điện tử lớn nhất trong lịch sử startup Việt và nằm trong top 10 startup trên cả thế giới.

Tới năm 2019, đã có thời điểm Kyber Network đã trở thành sàn giao dịch phi tập trung lớn nhất thế giới khi xử lý hơn 400 triệu USD khối lượng giao dịch chỉ trong 18 tháng kể từ khi ra mắt.

Axie Infinity (AXS)

Có thể bạn đã nghe biết tới dự án game NFT Axie Infinity nổi đình nổi đám khắp thế giới! Đây 100% là dự án của Việt Nam. Axie Infinity là dự án được thiết kế bởi studio Sky Mavis, có trụ sở tại TP.Hồ Chí Minh vào năm 2018.

Axie Infinity là một game đấu thú ảo, người dùng có thể cho thú cưng giao đấu với nhau, thu thập, chăm sóc, phối giống và xây dựng cả một vương quốc cho những con thú nuôi của mình (được gọi là Axie).

Axie Infinity có thể được xem là game nổi bật nhất trên Ethereum Blockchain với khối lượng giao dịch gấp nhiều lần game đứng thứ hai.

Tomochain (TOMO)

TomoChain (TOMO) được tạo ra để trở thành một mạng lưới hỗ trợ tốc độ xác nhận giao dịch tối đa với mức phí không đáng kể. Trong khi đó, các hợp đồng thông minh sẽ cung cấp cơ sở hạ tầng cho DApps, phát hành và tích hợp token cho cả những doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Tomochain có trụ sở tại Hà Nội với đội ngũ phát triển dự án hầu hết là người Việt. Một thành tích nổi bật và khác biệt của Tomochain đó là được Bộ Giáo dục và Đào tạo chọn sử dụng công nghệ để lưu trữ văn bằng trên blockchain.

Đây là những thành tích thực sự ấn tượng, giúp TomoChain trở thành công ty Blockchain Việt Nam đầu tiên được hợp tác với một bộ ngành chính phủ để lưu trữ dữ liệu.

Khi chúng ta chuẩn bị bước vào thập kỷ thứ ba của blockchain, không còn là câu hỏi liệu các công ty kế thừa có bắt kịp công nghệ hay không – mà đó là câu hỏi khi nào. Ngày nay, chúng ta thấy sự gia tăng của NFT và token hóa tài sản. Những thập kỷ tiếp theo sẽ chứng minh một giai đoạn tăng trưởng quan trọng đối với blockchain.