Doanh thu là gì?

Tổng hợp ý chính cần nhớ

• Doanh thu, thường được gọi là doanh số hoặc dòng trên cùng, là số tiền nhận được từ hoạt động kinh doanh thông thường.
• Thu nhập từ hoạt động kinh doanh (operating income) là doanh thu (từ việc bán hàng hóa hoặc dịch vụ) trừ đi chi phí hoạt động.
• Thu nhập không đến từ hoạt động kinh doanh (non-operating income) là thu nhập không thường xuyên hoặc không định kỳ xuất phát từ các nguồn thứ cấp (ví dụ: tiền khởi kiện).
• Các tổ chức phi kinh doanh như chính phủ, tổ chức phi lợi nhuận hoặc cá nhân cũng báo cáo doanh thu, mặc dù các phép tính và nguồn cho từng loại là khác nhau.
• Doanh thu chỉ là tiền bán hàng, trong khi thu nhập hoặc lợi nhuận tính đến các chi phí để tạo ra doanh thu và báo cáo thu nhập ròng (không phải tổng thu nhập).

Tìm hiểu về doanh thu

Doanh thu là tiền do hoạt động kinh doanh của công ty mang lại. Có nhiều cách khác nhau để tính toán doanh thu, tùy thuộc vào phương pháp kế toán được sử dụng. Phương pháp kế toán dồn tích (accrual accounting) sẽ bao gồm doanh số bán hàng theo hình thức trả dần dưới dạng doanh thu của hàng hóa hoặc dịch vụ được giao cho khách hàng. Theo các nguyên tắc nhất định, doanh thu được ghi nhận ngay cả khi chưa nhận được thanh toán.

Cần phải kiểm tra báo cáo lưu chuyển tiền tệ để đánh giá mức độ hiệu quả của một công ty trong việc thu tiền nợ. Mặt khác, phương pháp kế toán tiền mặt (Cash accounting) sẽ chỉ tính doanh số là doanh thu khi nhận được thanh toán. Tiền mặt trả cho một công ty được gọi là “biên lai”. Có thể có biên lai mà không có doanh thu. Ví dụ, nếu khách hàng trả trước cho một dịch vụ chưa được cung cấp hoặc hàng hóa chưa được giao, thì hoạt động này dẫn đến việc nhận “biên lai” nhưng có doanh thu.

Doanh thu được gọi là dòng trên cùng vì nó xuất hiện đầu tiên trên báo cáo thu nhập của công ty. Thu nhập ròng, còn được gọi là dòng cuối cùng, là doanh thu trừ chi phí. Lợi nhuận được tạo ra khi doanh thu lớn hơn chi phí.

Để tăng lợi nhuận và do đó tăng thu nhập trên mỗi cổ phiếu (EPS) cho các cổ đông, một công ty tăng doanh thu và/hoặc giảm chi phí. Các nhà đầu tư thường xem xét doanh thu và thu nhập ròng của công ty một cách riêng biệt để xác định sức khỏe tài chính của một doanh nghiệp. Thu nhập ròng có thể tăng trong khi doanh thu vẫn trì trệ vì cắt giảm chi phí.

Tình hình như vậy không phải là điềm báo tốt cho sự phát triển dài hạn của công ty. Khi các công ty đại chúng báo cáo thu nhập hàng quý, thì hai số liệu nhận được nhiều sự quan tâm là doanh thu và EPS. Một công ty đạt hoặc không đạt kỳ vọng về doanh thu và thu nhập trên mỗi cổ phiếu của các nhà phân tích, thường có thể làm thay đổi giá cổ phiếu.

Quan trọng: Doanh thu cũng có thể được gọi là doanh số bán hàng và được sử dụng trong tỷ lệ giá trên doanh số (P/S – price to sales) — một phương án thay thế cho tỷ lệ giá trên thu nhập (P/E) sử dụng doanh thu ở mẫu số.

Các loại doanh thu

Doanh thu của một công ty có thể được chia nhỏ dựa trên các bộ phận tạo ra doanh thu. Ví dụ, Toyota Motor Corporation có thể phân loại doanh thu trên từng loại xe. Ngoài ra, công ty có thể chọn phân nhóm doanh thu theo loại ô tô (tức là xe hạng nhỏ và xe tải).

Một công ty cũng có thể phân biệt doanh thu giữa các dòng sản phẩm hữu hình và vô hình. Ví dụ: các sản phẩm của Apple bao gồm iPad, Apple Watch và Apple TV. Ngoài ra, Apple có thể quan tâm đến việc phân tích riêng các dịch vụ Apple Music, Apple TV+ hoặc iCloud của mình.

Doanh thu có thể được chia thành doanh thu hoạt động (operating revenue) — doanh thu từ hoạt động kinh doanh cốt lõi của công ty — và doanh thu không đến từ hoạt động kinh doanh (non-operating revenue) thu được từ các nguồn thứ cấp. Vì các nguồn doanh thu non-operating này thường không thể đoán trước được hoặc không có tính lặp lại, nên chúng có thể được coi là các sự kiện hoặc thu nhập một lần. Ví dụ: tiền thu được từ việc bán tài sản, tiền thu được từ các khoản đầu tư hoặc tiền nhận được thông qua các vụ kiện tụng là doanh thu không đến từ hoạt động kinh doanh.

Công thức và cách tính doanh thu

Công thức và cách tính doanh thu sẽ khác nhau giữa các công ty, ngành và lĩnh vực. Một công ty dịch vụ sẽ có một công thức khác với một công ty bán lẻ, trong khi một công ty không chấp nhận trả lại hàng có thể có cách tính doanh thu khác so với những công ty có thời gian trả lại hàng. Nói chung, công thức để tính doanh thu thuần là:

Doanh thu thuần = (Khối lượng hàng bán * Đơn giá) – Chiết khấu bán hàng – Phụ cấp – Hàng bán bị trả lại

Thành phần chính của doanh thu là khối lượng hàng bán nhân với giá. Đối với một công ty dịch vụ, đây là số giờ phục vụ nhân với giá dịch vụ. Đối với một nhà bán lẻ, đây là số lượng hàng bán nhân với giá bán.

Hạn chế rõ ràng với công thức này là một công ty có dòng sản phẩm đa dạng. Ví dụ: Apple có thể bán MacBook, iPhone và iPad, mỗi loại với một mức giá khác nhau. Do đó, công thức doanh thu thuần nên được tính toán cho từng sản phẩm hoặc dịch vụ, sau đó cộng lại với nhau để có được tổng doanh thu của một công ty.

Có một số thành phần làm giảm doanh thu được nêu trên báo cáo tài chính của công ty theo các hướng dẫn kế toán. Các khoản chiết khấu trên giá bán, phụ cấp được tặng cho khách hàng, hoặc sản phẩm bị trả lại được trừ ra từ tổng số tiền thu được. Lưu ý rằng chỉ nên trừ một số thành phần (tức là chiết khấu) nếu đơn giá được sử dụng trong phần trước của công thức là giá thị trường (không phải giá chiết khấu).

Thông tin thêm: Doanh thu của một thực thể thường là chi phí của một thực thể khác. Ví dụ: chi phí trong gia đình cá nhân của bạn là 1000 đô la để mua điện thoại thông minh phiên bản mới nhất là doanh thu 1000 đô la của công ty điện thoại.

Ví dụ về Doanh thu

Microsoft tự hào có dòng sản phẩm đa dạng góp phần tạo nên nhiều loại doanh thu. Công ty xác định hoạt động kinh doanh của mình theo một số kênh khác nhau bao gồm:

• Năng suất và Quy trình kinh doanh: Sản phẩm văn phòng (thương mại và tiêu dùng), LinkedIn, sản phẩm Dynamics
• Đám mây thông minh: Sản phẩm máy chủ và dịch vụ đám mây
• Máy tính cá nhân: WIndows OEM, Windows thương mại, Xbox, Surface.

Như được thể hiện bên dưới, Microsoft đã báo cáo 49.36 tỷ đô la trong quý 3 năm 2022. Các yêu cầu báo cáo cấp cao có báo cáo thu nhập của Microsoft được thể hiện giữa doanh thu sản phẩm và dịch vụ/doanh thu khác.

Trong các báo cáo bổ sung, Microsoft làm rõ thêm các nguồn doanh thu. Ví dụ: phân tích 49.36 tỷ đô la doanh thu kiếm được trong quý 3 năm 2022 được chia khá đồng đều giữa ba dòng sản phẩm:

Doanh thu so với Thu nhập/Lợi nhuận

Nhiều tổ chức có thể báo cáo cả doanh thu và thu nhập/lợi nhuận. Hai thuật ngữ này được sử dụng để báo cáo các con số tích lũy khác nhau.

Doanh thu thường là tổng số tiền thu được của một tổ chức. Đây là chỉ số đo lường thành phần thu nhập trong hoạt động kinh doanh của một tổ chức. Đối với một doanh nghiệp, doanh thu là tất cả số tiền mà doanh nghiệp đã kiếm được.

Thu nhập/lợi nhuận thường tính đến các khía cạnh khác của doanh nghiệp. Ví dụ, thu nhập ròng hoặc tính đến các chi phí như giá vốn hàng bán, chi phí hoạt động, thuế và chi phí lãi vay. Trong khi doanh thu là tổng số tiền chỉ tập trung vào lượng tiền thu được, thì thu nhập hoặc lợi nhuận tính đến các khía cạnh khác của doanh nghiệp, báo cáo số tiền ròng thu được.

Cân nhắc đặc biệt

Ghi nhận Doanh thu: ASC 606

Năm 2016, Ban Chuẩn mực Kế toán Tài chính đã công bố Doanh thu từ các Hợp đồng với Khách hàng (Chủ đề 606). Bản cập nhật chuẩn mực kế toán đưa ra hướng dẫn mới về cách các công ty phải báo cáo doanh thu. Hướng dẫn yêu cầu tổ chức ghi nhận doanh thu theo năm bước:

• Xác định hợp đồng với khách hàng.
• Xác định nghĩa vụ thực hiện trong hợp đồng.
• Xác định giá hợp đồng.
• Phân bổ giá giao dịch cho (các) nghĩa vụ thực hiện trong hợp đồng.
• Ghi nhận doanh thu khi tổ chức hoàn thành nghĩa vụ thực hiện.

Doanh thu của Chính phủ

Trong trường hợp của chính phủ, doanh thu là số tiền nhận được từ thuế, phí, tiền phạt, trợ cấp liên chính phủ hoặc chuyển nhượng, bán chứng khoán, quyền khai thác khoáng sản hoặc tài nguyên, cũng như các hoạt động bán hàng được thực hiện. Các chính phủ thu doanh thu từ công dân trong quận và thu từ các tổ chức chính phủ khác.

Doanh thu phi lợi nhuận

Đối với các tổ chức phi lợi nhuận, doanh thu là tổng doanh thu. Các thành phần của nó bao gồm quyên góp từ các cá nhân, quỹ và công ty, tài trợ từ các tổ chức chính phủ, các khoản đầu tư và/hoặc phí thành viên. Doanh thu của tổ chức phi lợi nhuận có thể kiếm được thông qua các sự kiện gây quỹ hoặc các khoản quyên góp tự nguyện.

Doanh thu bất động sản

Xét về các khoản đầu tư bất động sản, doanh thu đề cập đến thu nhập do bất động sản tạo ra, chẳng hạn như tiền thuê hoặc phí đỗ xe, tiền thuê nhà. Khi chi phí hoạt động phát sinh trong quá trình vận hành bất động sản được trừ vào thu nhập từ bất động sản , giá trị kết quả là thu nhập ròng từ hoạt động kinh doanh (NOI – net operating income). Bất động sản bỏ trống về mặt kỹ thuật không kiếm được doanh thu từ hoạt động kinh doanh, mặc dù chủ sở hữu bất động sản có thể được yêu cầu báo cáo các điều chỉnh về giá trị thị trường hợp lý dẫn đến các khoản lãi khi báo cáo tài chính ra bên ngoài.