Tiền pháp định là gì?

Ý chính cần nhớ

• Tiền pháp định là tiền do chính phủ phát hành không dựa trên một loại hàng hóa như vàng.
• Tiền pháp định cho phép các ngân hàng trung ương kiểm soát tốt hơn nền kinh tế vì họ có thể kiểm soát lượng tiền được in ra.
• Hầu hết các loại tiền giấy ngày nay đều là tiền pháp định
• Một mối nguy hiểm của tiền pháp định là các chính phủ có thể in quá nhiều tiền, dẫn đến siêu lạm phát.

Hiểu về tiền pháp định

Thuật ngữ “fiat” là một từ Latinh thường được dịch sang tiếng Anh là “it shall be” hoặc “let it be done.” Vì vậy, tiền tệ fiat/tiền pháp định chỉ có giá trị bởi vì chính phủ quy định nó; chứ bản thân nó không có giá trị.

Tiền pháp định ra đời khi các chính phủ đúc tiền từ một loại hàng hóa vật chất có giá trị, chẳng hạn như vàng hoặc bạc, hoặc in tiền giấy có thể được quy đổi cho một số lượng nhất định của hàng hóa vật chất. Tuy nhiên, “fiat money” là không thể chuyển đổi và hay quy đổi lại, đơn giản vì không có hàng hóa cơ bản nào làm cơ sở bảo trợ cho nó.

Vì tiền tiền pháp định không liên quan đến dự trữ vật chất, chẳng hạn như kho dự trữ vàng/bạc quốc gia, nên nó có nguy cơ mất giá do lạm phát hoặc thậm chí trở nên vô giá trị trong trường hợp siêu lạm phát. Trong một số trường hợp siêu lạm phát tồi tệ nhất, chẳng hạn như ở Hungary ngay sau Thế chiến thứ hai, tỷ lệ lạm phát có thể tăng gấp đôi chỉ trong một ngày.

Hơn nữa, nếu người dân mất niềm tin vào tiền tệ của quốc gia, thì đồng tiền đó sẽ không còn giá trị. Ví dụ, điều này khác rất nhiều so với một loại tiền tệ được dựa trên vàng; nó có giá trị nội tại bởi vì nhu cầu về vàng trong trang sức và trang trí cũng như trong sản xuất thiết bị điện tử, máy tính và phương tiện hàng không vũ trụ.

Lịch sử của tiền pháp định ở Hoa Kỳ

Đồng đô la Mỹ được coi là cả tiền pháp định và tiền hợp pháp, được chấp nhận cho các khoản nợ công và tư. Tiền hợp pháp về cơ bản là bất kỳ loại tiền tệ nào mà chính phủ tuyên bố là hợp pháp. Nhiều chính phủ phát hành một loại tiền pháp định, sau đó khiến nó trở thành tiền hợp pháp bằng cách đặt nó làm tiêu chuẩn để trả nợ.

Trước đó trong lịch sử Hoa Kỳ, tiền tệ của đất nước được dựa trên vàng (và đôi khi là bạc). Chính phủ liên bang đã ngừng cho phép công dân trao đổi tiền lấy vàng chính phủ, với việc thông qua Đạo luật Ngân hàng Khẩn cấp (Emergency Banking Act) năm 1933. Chế độ bản vị vàng, hỗ trợ đồng tiền của Hoa Kỳ bằng vàng liên bang, chấm dứt hoàn toàn vào năm 1971 khi Hoa Kỳ cũng ngừng trả vàng cho các chính phủ nước ngoài trong trao đổi vàng – đô la Mỹ.

Kể từ thời điểm đó, đô la Mỹ được biết đến là dựa trên “toàn bộ niềm tin và sự tín nhiệm” của chính phủ Hoa Kỳ, “tiền tệ hợp pháp cho tất cả các khoản nợ công và tư” nhưng không “có thể mua lại pháp tệ tại Bộ Ngân khố Hoa Kỳ hoặc bất kỳ Ngân hàng Dự trữ Liên bang,” như được in trên các tờ đô la Mỹ từng tuyên bố. Theo nghĩa này, đô la Mỹ hiện là “tiền hợp pháp”, thay vì “pháp tệ”- có thể được đổi lấy vàng, bạc hoặc bất kỳ hàng hóa nào khác.

Ví dụ về Tiền pháp định diễn biến xấu: Siêu lạm phát

Quốc gia châu Phi Zimbabwe là một ví dụ về kịch bản tồi tệ nhất của lạm phát vào đầu những năm 2000. Để đối phó với các vấn đề kinh tế nghiêm trọng, ngân hàng trung ương của nước này bắt đầu in tiền với tốc độ kinh ngạc, dẫn đến siêu lạm phát.

Các chuyên gia cho rằng đồng tiền này mất 99,9% giá trị trong thời gian này. Giá cả tăng nhanh chóng và người tiêu dùng buộc phải mang theo hàng túi tiền chỉ để mua các mặt hàng thiết yếu cơ bản. Vào đỉnh điểm của cuộc khủng hoảng, chính phủ Zimbabwe buộc phải phát hành tờ bạc trị giá 100 nghìn tỷ đô la Zimbabwe. Cuối cùng, ngoại tệ được sử dụng rộng rãi hơn so với đồng đô la Zimbabwe.